OPIS: złamanie w obrębie głowy lub szyjki kości udowej, zazwyczaj w następstwie upadku, określane w terminologii angielskiej łącznie ze złamaniami szyjki jako tzw. złamania biodra.

• złamanie szyjki - anatomicznej lub chirurgicznej,
• złamanie przezkrętarzowe,
• złamanie podkrętarzowe - zwykle związane z cięższym urazem, u mężczyzn spotykane częściej niż pozostałe typy złamania.

Częstość występowania:

• 200 000 przypadków rocznie spośród osób po 65 roku życia,
• wśród kobiet powyżej 75 roku życia złamania takie występują u 1% rocznie.

Wiek: 80% występuje u osób w wieku powyżej 60 lat.

Płeć: częściej u kobiet.

OBJAWY: 

• ból w okolicy stawu biodrowego: silny ból zwykle wskazuje na złamanie z przemieszczeniem, a ból o umiarkowanym nasileniu na złamanie bez przemieszczenia, ból w stawie kolanowym: udzielony ze stawu biodrowego, może być obecny nawet bez dolegliwości bólowych samego stawu biodrowego,
• ustawienie uda w rotacji zewnętrznej,
• skrócenie kończyny dolnej.

PRZYCZYNY: 

• upadek,
• wypadek komunikacyjny,
• złamanie samoistne zmienionej patologicznie kości.

CZYNNIKI RYZYKA: 

• osteoporoza, najczęściej w okresie pomenopauzalnym,
• przerzuty nowotworowe,
• choroby układu nerwowego,
• wtórna nadczynność przytarczyc w przebiegu zaawansowanej niewydolności nerek.

TRYB LECZENIA: 

• leczenie w trybie względnie pilnym,
• w czasie transportu do szpitala wskazane jest stosowanie łagodnego wyciągu złamanej kończyny, co zmniejsza dolegliwości: prowizoryczny wyciąg można potem utrzymać w łóżku, pod warunkiem zapewnienia kontroli ukrwienia i stanu skóry.

LECZENIE OGÓLNE: 

• ogólna ocena internistyczna, tak aby przed operacją można było doprowadzić pacjenta do względnie najlepszego stanu ogólnego,
• prawie zawsze wskazana jest interwencja operacyjna; długie okresy unieruchomienia w łóżku źle znoszą zwłaszcza pacjenci w podeszłym wieku,
• należy dbać o ochronę miejsc narażonych na ucisk i powstawanie odleżyn, szczególnie okolicy krzyżowej, pięt i kostek.

POSTĘPOWANIE CHIRURGICZNE: 

• w złamaniach szyjki kości udowej stosuje się endoprotezy stawu biodrowego lub zespolenie za pomocą gwoździowania,
• w złamaniach przezkrętarzowych mają zastosowanie gwoździe, śruby i płytki kątowe,
• w złamaniach podkrętarzowych stosuje się gwóźdź z długą płytką kątową, specjalną śrubę biodrową zakładaną śródszpikowo.

AKTYWNOŚĆ ŻYCIOWA: 

• pacjenci powinni wstawać z łóżka jak najszybciej, zwykle już następnego dnia po operacji (ze względów higienicznych oraz w celu zapobiegania zakrzepicy żył głębokich i odleżynom),
• chodzenie rozpoczyna się możliwie jak najwcześniej, początkowo z pomocą chodzika,
• niezbędna jest opieka wykwalifikowanego fizykoterapeuty.

DIETA: bez ograniczeń.

INFORMACJA DLA CHOREGO: skierowanie do fizykoterapeuty w celu uzyskania instrukcji na temat chodzenia. Zazwyczaj zakazuje się noszenia ciężarów co najmniej przez kilka tygodni.

ZAPOBIEGANIE: 

• profilaktyczne leczenie osteoporozy,
• osoby starsze z zaburzeniami chodu powinny chodzić o lasce lub z pomocą chodzika,
• ważne jest zapewnienie ludziom w podeszłym wieku odpowiednio profilowanych krzeseł do siedzenia; powinny one uniemożliwiać zgięcie w stawie biodrowym większe niż 90 stopni, gdyż mocniejsze uniesienie uda wymusza jego rotację zewnętrzną, wiążącą się z siłami skrętnymi, mogącymi doprowadzić do złamania,
• zamontowanie wygodnych poręczy w łazience i przy schodach.

PRZEBIEG CHOROBY I ROKOWANIE: 

• w wieku podeszłym złamanie kości udowej stanowi poważny problem; śmiertelność w ciągu 3 miesięcy od urazu wynosi 15-20% w złamaniach krętarzowych i 10% w złamaniach szyjki,
• powrót do stanu zdrowia sprzed złamania obserwuje się u 65% chorych.