|
OPIS: nowotwór złośliwy wywodzący się z nabłonka okrężnicy, odbytnicy lub kanału odbytu;
- gruczolakorak (adenocarcinoma) - najczęstsza postać histologiczna; przeważnie rozwija się na podłożu łagodnego gruczolaka; rozmieszczenie nierównomierne - 38% w części bliższej, a 62% w części dalszej okrężnicy i w odbytnicy,
- rakowiak (carcinoid) - występuje rzadko; wywodzi się z jelitowych komórek srebrochłonnych; umiejscowiony zazwyczaj w wyrostku robaczkowym lub w odbytnicy; nie daje przerzutów, jeśli jego średnica nie przekracza 2 cm,
- rak płaskonabłonkowy - rzadka postać raka; występuje w kanale odbytu,
- czemiak złośliwy - występuje rzadko; zazwyczaj ma postać zmiany barwnikowej położonej w pobliżu linii grzebieniastej.
Wiek: gruczolakorak zwykle > 50 roku życia, szczyt zachorowań w 7 dekadzie życia.
Płeć: jednakowo często u obu płci.
OBJAWY:
- objawy różne w zależności od umiejscowienia,
- wczesne zmiany są często bezobjawowe,
gruczolakorak prawej połowy okrężnicy:
- niedokrwistość,
- bolesność lub wyczuwalny guz w prawym dolnym kwadracie brzucha,
- utajona krew w stolcu,
- zmiana wyglądu stolca (rzadko);
gruczolakorak lewej połowy okrężnicy:
- zmiana częstości oddawania stolca (zaparcie lub biegunka), stolec zwężony (ołówkowaty), domieszka świeżej, czerwonej krwi w stolcu;
gruczolakorak odbytnicy:
- krwawienie z odbytu (świeża krew),
- bolesne parcie na stolec,
- guz wyczuwalny w badaniu przez odbyt;
rakowiak:
- zwykle stwierdzany przypadkowo,
- gdy umiejscowiony w wyrostku robaczkowym - objawy zapalenia wyrostka,
- krwawienie z odbytu,
- kurczowe bóle brzucha,
- zespół rakowiaka (występuje przy przerzutach do wątroby) - napadowe zaczerwienienie twarzy, kurczowe bóle brzucha, biegunka;
rak płaskonabłonkowy:
- ból przy oddawaniu stolca,
- krwawienie z odbytu,
- guz lub owrzodzenie w kanale odbytu,
- nie gojąca się szczelina odbytu.
PRZYCZYNY:
- niejasne; istotną rolę odgrywają czynniki zarówno genetyczne, jak i środowiskowe,
- czynniki środowiskowe - dieta bogata w tłuszcze zwierzęce i uboga w błonnik.
CZYNNIKI RYZYKA:
gruczolakorak:
- 2/3 przypadków - powyżej 50 roku życia,
- wrzodziejące zapalenie całego jelita grubego (po 10 latach trwania choroby - 2% rocznie),
- polipowatość rodzinna,
- łagodne gruczolaki jelita grubego,
- współistniejący rak jelita grubego w innym miejscu (synchroniczny) - 5%,
- przebyty rak jelita grubego - 2-5%;
rakowiak:
- zespół mnogiej gruczolakowatości endokrynnej - rzadko,
- rakowiak o innym umiejscowieniu narządowym (w jelicie cienkim, oskrzelach);
rak płaskonabłonkowy:
- choroba Bowena, choroba Pageta.
POSTĘPOWANIE CHIRURGICZNE:
- radykalna resekcja części jelita z guzem w szerokich granicach (wraz z odcinkiem zdrowego jelita i częścią krezki z węzłami chłonnymi).
AKTYWNOŚĆ ŻYCIOWA: zazwyczaj normalna; u chorych ze stomią mogą być potrzebne pewne ograniczenia.
DIETA: z reguły normalna; korzystne może być unikanie pokarmów wzdymających (takich jak: kapusta, fasola, cebula, alkohol).
ZAPOBIEGANIE: polipy jelita grubego należy usunąć i zbadać mikroskopowo; w razie stwierdzenia zmian łagodnych - co 3 lata wykonywać kontrolną koloskopię.
POWIKŁANIA:
leczenie operacyjne:
chemioterapia i radioterapia:
- zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, zapalenie błony śluzowej odbytnicy; biegunka, wypadanie włosów (przemijające).
PRZEBIEG CHOROBY I ROKOWANIE:
gruczolakorak:
- ogólne przeżycie pięcioletnie uzyskuje się w 55% przypadków, występują jednak znaczne różnice w zależności od zaawansowania nowotworu,
rakowiak:
- ogólne przeżycie pięcioletnie - 65%,
rak płaskonabłonkowy:
- ogólne przeżycie pięcioletnie - 79%.
|
