OPIS: gorączka reumatyczna jest chorobą zapalną, prawdopodobnie o podłożu autoimmunologicznym; obejmuje wiele narządów: serce, stawy, skórę oraz ośrodkowy układ nerwowy; wcześniejsze zakażenie górnych dróg oddechowych przez paciorkowca. Gorączka reumatyczna może doprowadzić do uszkodzenia zastawek serca, a także ostrej niewydolności serca, gdy nie zastosuje się profilaktycznej antybiotykoterapii, wówczas nawroty choroby są częste; w ostatnich latach pojawiło się wiele doniesień o nawrotach choroby u osób dorosłych oraz u dzieci.

Wiek: najczęściej u dzieci od 5 do 15 roku życia; nawroty obserwuje się także w wieku dorosłym.

Płeć: jednakowo często u obu płci.

OBJAWY: 

• zmiany stawowe obejmują bóle i zapalenie stawów (75%),
• zajęte są średniej wielkości stawy, np. skokowe, kolanowe, nadgarstkowe,
• charakterystyczne są wędrujące dolegliwości stawowe,
• objawy stawowe ustępują w ciągu 3-4 tyg. bez pozostawienia zniekształceń,
• łagodne lub ciężkie zapalenie serca z towarzyszącym szmerem (65%),
• zmiany w sercu obejmują: zapalenie osierdzia, zapalenie mięśnia sercowego i/lub niewydolność zastawek; pojawiają się w ciągu 2 tyg. i trwają od 6 tyg. do 6 miesięcy,
• uszkodzenie zastawki może być nieodwracalne,
• u < 5% rumień obrączkowy (charakterystyczna zmiana skórna),
• bezbolesne guzki podskórne, znaczny obrzęk nakładający się na wyniosłości kostne,
• pląsawica jest częstym, późnym objawem choroby, może jednak być stwierdzona od samego początku; objaw ten występuje u 10-15% chorych, a zastosowane leczenie nie skraca czasu jej trwania,
• gorączka 38,3-40,0°C,
• częstym objawem jest także ból brzucha (mogą to być silne dolegliwości bólowe),
• krwawienia z nosa (istotny objaw stwierdzany w wywiadzie, lecz rzadko obserwowany w ostrym rzucie gorączki reumatycznej),
• tiki w obrębie twarzy,
• grymasy twarzy.

CZYNNIKI RYZYKA: 

• przebywanie w miejscach przeludnionych, tj. w szkole, w miejscu pracy,
• skłonność do częstych zakażeń górnych dróg oddechowych.

TRYB LECZENIA: 

• ambulatoryjny,
• we wstępnym okresie choroby jest wskazane przyjęcie do szpitala celem ustalenia ostatecznego rozpoznania i uzyskania stabilizacji ogólnego stanu chorego.

LECZENIE OGÓLNE: 

• chory z zapaleniem stawów - podanie leków zmniejszających dolegliwości bólowe,
• chory z zapaleniem serca - zmniejszenie stanu zapalnego,
• chory z zaburzeniami rytmu - podanie odpowiednich leków.

AKTYWNOŚĆ ŻYCIOWA: 

• we wstępnym okresie choroby ograniczona do leżenia w łóżku, ze stopniowym zwiększaniem wysiłku zależnym od tolerancji,
• u osób z zapaleniem serca wysiłek należy dawkować ze szczególną ostrożnością.

DIETA: u osób z zapaleniem serca regularnie spożywane posiłki, z ograniczoną ilością soli.

ZAPOBIEGANIE: 

• chorego należy poddać leczeniu profilaktycznemu penicyliną od dzieciństwa aż do wieku dorosłego; zaleca się podawanie co miesiąc domięśniowo penicyliny benzylowej,
• dorośli po przebyciu ostrego rzutu gorączki reumatycznej powinni być leczeni co najmniej przez 5 lat; natomiast chorzy ze zmianami w zastawkach serca powinni być leczeni przez czas zależny od dalszych objawów; innym sposobem postępowania profilaktycznego jest doustne podawanie penicyliny,
• gdy doszło do uszkodzenia zastawek serca w przebiegu gorączki reumatycznej, chorym, u których planuje się usunięcie zębów lub inne drobne zabiegi chirurgiczne, należy podać profilaktycznie antybiotyki w celu zapobieżenia bakteryjnym zapaleniom wsierdzia.

POWIKŁANIA: 

• kolejne rzuty gorączki reumatycznej wtórne w stosunku do ponownego zakażenia paciorkowcowego,
• zapalenie serca,
• zwężenie lewego ujścia żylnego,
• zastoinowa niewydolność krążenia.

PRZEBIEG CHOROBY I ROKOWANIE: zależy od zmian w sercu i ich nasilenia w czasie rzutu gorączki reumatycznej.