OPIS: stawonogi mogą być pasożytami człowieka, wstrzykiwać jad, wnikać do tkanek lub przenosić choroby; wstrzyknięcie jadu może się odbywać przez ugryzienie lub użądlenie; poniższe rozważania dotyczą wyłącznie reakcji drażniących, toksycznych i alergicznych;

• szkodliwe stawonogi:
  • pszczoły: trzmiele, pszczoły miodne,
  • osowate: szerszenie, osy,
  • mrówki: żniwiarki,
  • pająki,
  • komary,
  • muchy: bąk, meszka,
  • wszy: ludzkie (głowowe i odzieżowe), łonowe,
  • pluskwy: domowa, pluskwiaki,
  • pchły: ludzka, kocia, psia,
  • roztocze: świerzbowiec ludzki, swędzik,
  • kleszcze,
  • gąsienice: np. z rodzaju Megalopyge,
  • stonogi;
• charakterystyczne reakcje:
  • miejscowe podrażnienie tkanek, zapalenie i martwica,
  • reakcje układowe zależne od wstrzykniętego jadu,
  • reakcje alergiczne: natychmiastowe lub opóźnione.

OBJAWY: 

• reakcje miejscowe:
  • rumień, ból,
  • ocieplenie,
  • obrzęk,
  • świąd,
  • pęcherzyki,
  • wtórne zakażenie - zapalenie tkanki łącznej, ropień,
  • martwica,
  • owrzodzenie,
  • przetoka;
• reakcje toksyczne - niealergiczne:
  • nudności,
  • wymioty,
  • ból głowy,
  • gorączka,
  • biegunka,
  • oszołomienie,
  • omdlenie,
  • kurcze mięśniowe,
  • obrzęk,
  • drgawki;
• reakcje ogólne - alergiczne:
  • świąd powiek,
  • zaczerwienienie twarzy,
  • uogólniona pokrzywka,
  • suchy kaszel,
  • kurcz krtani/oskrzeli,
  • świsty oskrzelowe,
  • duszność,
  • sinica,
  • kurczowe bóle brzucha,
  • biegunka,
  • nudności,
  • wymioty,
  • zawroty głowy,
  • dreszcze/gorączka,
  • świst krtaniowy,
  • utrata przytomności,
  • nietrzymanie moczu/stolca,
  • pienista wydzielina z dróg oddechowych,
  • niewydolność oddechowa,
  • zapaść naczyniowa,
  • zgon;
• reakcje opóźnione:
  • reakcje podobne do choroby posurowiczej,
  • gorączka,
  • złe samopoczucie, uczucie rozbicia,
  • ból głowy,
  • pokrzywka,
  • powiększenie węzłów chłonnych,
  • zapalenie wielostawowe;
• reakcje nietypowe:
  • encefalopatia,
  • zapalenie nerwów,
  • zapalenie naczyń,
  • nerczyca,
  • skrajny lęk/niepokój.

CZYNNIKI RYZYKA: 

• środowisko życia,
• klimat,
• pora roku,
• ubiór,
• brak środków ochronnych,
• perfumy, wody toaletowe,
• wcześniejsze uczulenie,
• wiek - dzieci i osoby starsze są bardziej narażone.

TRYB LECZENIA: 

• ambulatoryjne lub szpitalne w zależności od indywidualnej reakcji na uraz,
• hospitalizacja jest konieczna w razie ciężkich reakcji ogólnoustrojowych, z zagrażającą obturacją dróg oddechowych, kurczem oskrzeli, hipotensją, ciężkim zapaleniem naczyń krwionośnych, skóry, bólem.

LECZENIE OGÓLNE: 

• pierwsza pomoc, leczenie miejscowe, wezwanie pogotowia w ciężkich reakcjach; jeżeli w wywiadzie stwierdzono występowanie reakcji alergicznych lub ukąszenie jest duże, nie należy zwlekać z wezwaniem pomocy fachowej,
• należy zastosować środki antyhistaminowe lub specjalne zestawy przeciwalergiczne,
• postępowanie w reakcjach miejscowych (w zależności od ciężkości urazu):
  • usunąć żądło (wyciągnąć, a nie ściskać pęsetką),
  • przemyć ranę,
  • przyłożyć lód na miejsce ugryzienia/użądlenia (na przemian 10 min. przykładać, 10 min przerwy),
  • unieść poszkodowaną kończynę,
  • unieruchomić poszkodowaną część ciała,
  • oczyścić owrzodzenia,
  • zdrenować ropnie;
• postępowanie w reakcjach ogólnych (w zależności od ciężkości i rodzaju reakcji):
  • utrzymać drożność dróg oddechowych (intubacja, tracheostomia) - jeżeli jest niezbędna do ominięcia przeszkody w drogach oddechowych,
  • tlen (4-6 l/min.) - w zaburzeniach oddychania,
  • hospitalizacja i obserwacja przez 24-48 h.

ZAPOBIEGANIE: 

• odpoczynek w celu zmniejszenia rozprzestrzenienia się toksyny/jadu.

PRZEBIEG CHOROBY I ROKOWANIE: 

• słaba reakcja - bardzo dobre,
• ciężkie reakcje - bardzo dobre przy wczesnym rozpoczęciu właściwego leczenia.