OPIS: niepełne wydalanie stolca, prowadzące do wytworzenia dużej, zbitej, nieprzesuwalnej masy kałowej w odbytnicy (70%), zagięciu esicy (20%) lub w proksymalnym odcinku okrężnicy (10%); odbytnica i esica poszerzają się pod wpływem masy stolca, który z kolei nie jest wystarczająco plastyczny, aby ulec wydaleniu przez stosunkowo wąski kanał odbytu przy słabym wysiłku defekacyjnym ze strony pacjenta; zaklinowany stolec może mieć postać pojedynczego kamienia kałowego lub składać się z małych, okrągłych cząsteczek kału (grudek kałowych).

Wiek: najczęściej u osób powyżej 60 roku życia.

OBJAWY: 

• nietrzymanie stolca, interpretowane jako "biegunka",
• poposiłkowy ból brzucha,
• parcie na stolec,
• kolka,
• nudności, wymioty,
• brak łaknienia, utrata masy ciała,
• odwodnienie,
• ból głowy,
• ogólne złe samopoczucie,
• niepokój, dezorientacja,
• gorączka do 39,4°C,
• przyspieszona akcja serca,
• pospieszenie oddechu,
• częste oddawanie moczu, nietrzymanie moczu,
• wyczuwalna masa stolca w dolnym lewym kwadrancie brzucha i w odbytnicy.

PRZYCZYNY: 

• dieta uboga we włóknik,
• leki (stymulujące leki przeczyszczające, opiaty, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, fenotiazyny, leki obniżające ciśnienie tętnicze, żelazo),
• neurogenne zaburzenia jelitowe z przyczyn ogólnych lub miejscowych (np. udar mózgu, parkinsonizm, uszkodzenia rdzenia kręgowego),
• bolesne schorzenia odbytnicy, które wpływają hamująco na zależny od woli akt defekacji (np. szczelina odbytu, guzki krwawnicze),
• zmiany nowotworowe lub zapalne zawężające światło odbytnicy,
• niedoczynność tarczycy,
• hipokaliemia,
• hiperkalcemia,
• nadmiar hormonów hamujących czynność przewodu pokarmowego (prolaktyna, endorfiny, glukagon, sekretyna).

CZYNNIKI RYZYKA: 

• przebywanie w zakładach opieki społecznej,
• schorzenia psychogenne,
• brak ruchu, brak aktywności,
• spaczone łaknienie,
• przewlekła niewydolność nerek; pacjenci po przeszczepie nerki.

TRYB LECZENIA: ambulatoryjny.

AKTYWNOŚĆ ŻYCIOWA: poleca się wzmożoną aktywność fizyczną.

DIETA: bogatowłóknikowa.

ZAPOBIEGANIE: 

• ustalić regularny, stały czas korzystania z toalety, wywołany odruchem żołądkowo-okrężniczym,
• utrzymywać dietę bogatowłóknikową,
• zwiększyć aktywność fizyczną,
• instalować toalety wygodne dla użytkowników,
• stosować w razie potrzeby hydrofilowe związki śluzowe i koloidalne lub środki zmiękczające stolec,
• rozważyć wprowadzenie biofeedbacku, "trening jelitowy",
• okresowo, jeśli są wskazania, wlewki doodbytnicze,
• okresowo picie glikolu polietylenowego.

POWIKŁANIA: 

• powikłania związane z zaklinowaniem stolca:
  • niedrożność dróg moczowych,
  • nawracające zakażenia układu moczowego,
  • niedrożność jelit,
  • samoistna perforacja okrężnicy,
  • owrzodzenia kałowe,
  • przepuklina,
  • skręt jelit,
  • rozdęcie okrężnicy (megacolon),
  • wypadanie odbytnicy,
  • odma opłucnowa,
  • niedotlenienie,
  • wstrząs hipowolemiczny;
• powikłania związane z usuwaniem zaklinowanego stolca:
  • posocznica,
  • spadek ciśnienia tętniczego,
  • mechaniczna perforacja,
  • krwawienie,
  • niedrożność pooperacyjna.

PRZEBIEG CHOROBY I ROKOWANIE: 

• łatwo dochodzi do nawrotów zaklinowania stolca, zwłaszcza gdy nie stosuje się zasad profilaktyki,
• złe rokowanie w przypadkach perforacji z zapaleniem otrzewnej,
• śmiertelność związana z zaklinowaniem stolca i niedrożnością jest wyższa u małych dzieci i u osób w wieku podeszłym (do 16%).