OPIS: ostre bakteryjne zakażenie miąższu płucnego; częściej niż wirusowe zapalenie płuc występuje u dorosłych i o wiele rzadziej u dzieci; zakażenie może być pozaszpitalne lub szpitalne (nabyte przez chorego leżącego w szpitalu co najmniej przez 72 h); zapalenie płuc nabyte poza szpitalem najczęściej bywa spowodowane przez Streptococcus pneumoniae lub Haemophilus influenzae; szpitalne zapalenie płuc jest spowodowane najczęściej przez pałeczki Gram-ujemne (w 60%), takie jak Pseudomonas, a w przypadku zakażeń wywołanych przez bakterie Gram-dodatnie - przez gronkowce (14,5%).

Częstość występowania:

• zapalenie pluc pozaszpitalne - 1200 przypadków/100 000 mieszkańców rocznie,
• zapalenie płuc szpitalne - 800 przypadków/100 000 przyjęć do szpitala rocznie,
• zapalenia płuc pozaszpitalne - 120 przypadków/100 000 mieszkańców,
• zapalenie płuc szpitalne - 80 przypadków/100 000 przyjęć do szpitala,
• przyjęto, że zapalenie płuc trwa nie więcej niż 10 dni i zachorowania pojawiają się równomiernie w ciągu całego roku; na tej podstawie oszacowano dane przedstawione powyżej.

Płeć: choroba występuje częściej u mężczyzn.

OBJAWY: 

• główne objawy podmiotowe i przedmiotowe:
  • kaszel,
  • gorączka,
  • ból w klatce piersiowej,
  • nagle pojawiające się dreszcze,
  • ciemna, gęsta lub krwista (rdzawa) plwocina;
• inne:
  • wzdęcie,
  • ból brzucha,
  • jadłowstręt,
  • niepokój,
  • szmer oskrzelowy,
  • stłumienie opukiwania,
  • splątanie,
  • trzeszczenia (rzężenia),
  • sinica,
  • osłabione szmery oddechowe,
  • odwodnienie,
  • majaczenia,
  • obfite poty,
  • zmęczenie,
  • duszność,
  • egofonia ("kozi bek"),
  • zaczerwienienie twarzy,
  • ból głowy,
  • krwioplucie,
  • złe samopoczucie,
  • bóle mięśniowe,
  • tarcie opłucnowe,
  • zapalenie opłucnej,
  • ból opłucnowy,
  • wyczerpanie nerwowe,
  • niepokój,
  • furczenia,
  • dreszcze,
  • ból w okolicy ramion,
  • przyspieszona akcja serca,
  • przyspieszony oddech,
  • drżenie głosowe,
  • przewodnictwo szeptu.

CZYNNIKI RYZYKA: 

• infekcje wirusowe,
• pobyt w szpitalu,
• podeszły wiek,
• alkoholizm,
• AIDS lub inne stany immunosupresji,
• palenie tytoniu,
• niewydolność nerek,
• choroby układu sercowo-naczyniowego,
• przewlekła obturacyjna choroba płuc,
• cukrzyca,
• niedożywienie,
• choroba nowotworowa,
• znieczulenie ogólne,
• wentylacja mechaniczna,
• stany zaburzeń świadomości lub zaburzenia połykania (np. drgawki, udar, choroby nerwowomięśniowe itd.).

TRYB LECZENIA: 

• pozaszpitalne zapalenie płuc - leczenie ambulatoryjne w lekkich postaciach choroby, leczenie szpitalne w postaciach średnio ciężkich i ciężkich, np. z zajęciem co najmniej dwóch płatów, z hipoksemią, spadkiem ciśnienia tętniczego, współistniejącymi poważnymi schorzeniami, u chorych w wieku podeszłym i u małych dzieci,
• szpitalne zapalenia płuc - chorzy już hospitalizowani.

LECZENIE OGÓLNE: 

• leczenie przeciwbakteryjne ukierunkowane na najbardziej prawdopodobny czynnik chorobotwórczy,
• u chorych z sinicą, hipoksją, dusznością, zaburzeniami krążenia lub majaczeniami jest wskazana tlenoterapia,
• wentylacja mechaniczna w niewydolności oddechowej,
• zabiegi fizykoterapeutyczne w obrębie klatki piersiowej,
• nawodnienie,
• odsysanie przez nos wydzieliny tchawiczej,
• w razie potrzeby leczenie przeciwbólowe,
• wyrównywanie niedoborów elektrolitowych,
• w razie podejrzenia gruźlicy - izolacja.

AKTYWNOŚĆ ŻYCIOWA: w ostrej fazie choroby leżenie w łóżku i/lub ograniczona aktywność.

DIETA: 

• w rozwijającej się niewydolności oddechowej zaprzestanie żywienia doustnego,
• zalecana dieta lekko strawna.

ZAPOBIEGANIE: 

• poliwalentna szczepionka pneumokokowa; pneumowaks (zob. Inne),
• jeśli możliwe - należy zmniejszać wpływ czynników ryzyka,
• unikać bezkrytycznego stosowania antybiotyków w łagodnych infekcjach wirusowych,
• u osób z grup wysokiego ryzyka coroczne szczepienia przeciw grypie,
• chorzy unieruchomieni w łóżku i w okresie pooperacyjnym - ćwiczenia oddechowe i pobudzanie kaszlu; zapobieganie aspiracji w czasie karmienia nosową sondą żołądkową.

POWIKŁANIA: 

• ropniak opłucnej,
• ropień płuca,
• ropne zapalenie osierdzia,
• zapalenie opłucnej,
• wysięk opłucnowy,
• martwica tkanki płucnej,
• nadkażenie,
• zespół ostrej niewydolności oddechowej.

PRZEBIEG CHOROBY I ROKOWANIE: 

• najczęstszy przebieg - ostry; u dotychczas zdrowych osób widoczna poprawa i ustąpienie gorączki w ciągu 1-3 dni,
• śmiertelność wynosi około 5%,
• niekorzystne rokowanie - wiek podeszły i małe dzieci, dodatni wynik posiewu krwi, niewielka liczba leukocytów, współistniejące choroby, stan immunosupresji.