OPIS: jedna z grupy zapalnych chorób jelit o nieznanej etiologii, charakteryzująca się przebiegiem z okresami remisji i zaostrzeń zapalenia we wszystkich częściach okrężnicy; cechuje się nawracającym krwawieniem z odbytnicy i różnorodnymi objawami ogólno-ustrojowymi.

Uwarunkowania genetyczne: częste występowanie rodzinne, dodatni wywiad rodzinny w 8-11%; dziedziczenie w linii potomstwa częstsze niż w liniach bocznych; częściej występuje u Żydów.

OBJAWY: 

• krwista biegunka,
• ból brzucha,
• gorączka,
• utrata masy ciała,
• bóle i zapalenia stawów (15-20%),
• zapalenie stawów kręgosłupa (3-6%),
• powikłania oczne (4-10%), w tym zapalenie błony naczyniowej oka, zapalenie twardówki, keratopatia, zaćma, brzeżne owrzodzenie rogówki i retinopatia naczynioskurczowa środkowa,
• rumień guzowaty,
• zgorzelinowe zapalenie skóry,
• owrzodzenia aftowe w jamie ustnej (5-10%),
• częste bezobjawowe stłuszczenie wątroby, rzadko hepatomegalia,
• pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych,
• marskość wątroby (1-5%),
• rak przewodów żółciowych,
• powikłania zakrzepowo-zatorowe (1-6%),
• zapalenie osierdzia (rzadko),
• skrobiawica (rzadko).

TRYB LECZENIA: ambulatoryjny z wyjątkiem ciężkich zaostrzeń, które mogą wymagać hospitalizacji.

LECZENIE OGÓLNE: zasadą jest kontrola procesu zapalnego, zapobieganie powikłaniom, wyrównywanie niedoborów żywieniowych i objętości krwi.

AKTYWNOŚĆ ŻYCIOWA: pełna aktywność życiowa tolerowana przez pacjenta.

DIETA: nie stosuje się specjalnej diety; potrawy mleczne nie są zakazane, jeśli nie towarzyszy niedobór laktazy.

ZAPOBIEGANIE: kontrolna kolonoskopia w celu wykluczenia raka z biopsją błony śluzowej w celu oceny ewentualnej dysplazji musi być wykonywana co 1-2 lata, począwszy od 7-8 roku od ujawnienia się choroby; jest to szczególnie ważne w zapaleniu całej okrężnicy; stwierdzenie dysplazji wymaga częstych badań (np. w przypadku dysplazji małego stopnia co 3-6 miesiące). Dysplazja dużego stopnia (albo małego stopnia w guzie) skłania do rozważenia kolektomii;

• powtarzane co rok próby wątrobowe,
• cholangiografia w celu oceny cholestazy.

POWIKŁANIA: 

• perforacja,
• toksyczne rozdęcie okrężnicy,
• choroby wątroby,
• powstawanie zwężeń (rzadziej niż w chorobie Crohna),
• rak okrężnicy (może wystąpić u 30% pacjentów z chorobą obejmującą całe jelito grube, trwającą 25 lat); ryzyko rozwoju raka wzrasta, pojawia się po 7-8 latach od początku choroby; ryzyko jest mniejsze w razie umiejscowienia się choroby w lewej połowie okrężnicy.

PRZEBIEG CHOROBY I ROKOWANIE: 

• przebieg bardzo różnorodny; śmiertelność przy pierwszym rzucie około 5%; mniej więcej u 75-85% pacjentów występują nawroty i według niektórych zestawień ponad 20% chorych wymaga wykonania kolektomii,
• ryzyko rozwoju raka okrężnicy jest jedynym, najważniejszym czynnikiem ryzyka związanym z długoterminowym rokowaniem,
• lewostronne zapalenie okrężnicy oraz wrzodziejące zapalenie odbytnicy ma dobre rokowanie, także co do długości życia.