OPIS: nagłe wystąpienie objawów ogniskowego uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego w wyniku niedokrwienia mózgu lub krwotoku śródmózgowego.

Uwarunkowania genetyczne: dziedziczenie poligeniczne z tendencją do skupiania się czynników ryzyka w danej rodzinie.

Częstość występowania: w Polsce 80-100/100 000

Wiek: ryzyko wzrasta po 45 roku życia, maksimum osiąga w 7 i 8 dekadzie.

Płeć: częściej u mężczyzn (3:1).

OBJAWY: 

• zakres unaczynienia tętnic szyjnych (półkule mózgu): niedowład lub porażenie połowicze, niedoczulica połowicza, zespół lekceważenia, afazja, ubytki pola widzenia; rzadziej ból głowy, napad drgawkowy, amnezja, zmącenie świadomości,
• zakres unaczynienia tętnic kręgowych i podstawnej (pień mózgu, móżdżek): podwójne widzenie, zawroty głowy, ataksja, niedowład n. VII, zespół Homera, dysfagia, dyzartria,
• zaburzenia świadomości,
• ból głowy, nudności i wymioty, ataksja przemawiają za umiejscowieniem móżdżkowym udaru.

CZYNNIKI RYZYKA: 

• wiek,
• nadciśnienie tętnicze,
• choroba niedokrwienna serca,
• palenie tytoniu,
• cukrzyca,
• przeciwciała antyfosfolipidowe,
• obciążony wywiad rodzinny.

TRYB LECZENIA: 

• hospitalizacja w ostrej fazie udaru,
• leczenie chirurgiczne: u chorych w dobrym stanie ogólnym, bez znacznego ograniczenia sprawności zabieg usunięcia blachy miażdżycowej z tętnicy wskazany przy zwężeniu powyżej 70% światła tętnicy szyjnej po stronie obszaru niedokrwienia; przy zwężeniu poniżej 30% światła wystarczające leczenie farmakologiczne; przy pośrednich wartościach brak jednoznacznych wskazań.

AKTYWNOŚĆ ŻYCIOWA: możliwie wczesne uruchamianie.

LECZENIE OGÓLNE: 

• tlenoterapia,
• monitorowanie akcji serca przez 48 h,
• kontrola poziomu cukru we krwi,
• kontrola ciśnienia tętniczego (wskazane obniżenie przy wartościach przekraczających 200/100 mm Hg [26,6/13,3 kPa]),
• zapobieganie hipertermii,
• wczesna rehabilitacja i uruchamianie,
• heparyna w dawce 5000 j. podskórnie co 12 h,

ZAPOBIEGANIE: 

• zaprzestanie palenia tytoniu,
• kontrola ciśnienia tętniczego, glikemii, gospodarki lipidowej,
• kwas acetylosalicylowy 650 mg/d. w 2 dawkach,
• ograniczenie lub zaprzestanie spożywania alkoholu,
• regularna aktywność fizyczna,
• kontrola masy ciała,
• pozytywne nastawienie chorego.