OPIS: zwiększenie masy ciała prowadzące do nadmiernej zachorowalności i umieralności; definiowane także jako przekroczenie o 20% należnej indywidualnej masy ciała określonej na podstawie standardowych tablic, uwzględniających wzrost i masę ciała;

• otyłość androidalna (typ męski lub otyłość brzuszna) wiąże się z wyższym ryzykiem przewlekłych powikłań niż otyłość gynoidalna (typu żeńskiego lub otyłość pośladkowa).

Uwarunkowania genetyczne: zawartość i model rozmieszczenia tkanki tłuszczowej w organizmie są uwarunkowane genetycznie w 25-30%.

Częstość występowania:

• w wieku 35-44 lat: 1600/100 000 mężczyzn, 1400/100 000 kobiet,
• w wieku 65-74 lat: 500/100 000 mężczyzn, 400/100 000 kobiet,
• 20-30% dorosłych mężczyzn i 30-40% dorosłych kobiet (zgodnie z danymi Amerykańskiego Narodowego Instytutu Zdrowia).

Płeć: częściej u kobiet.

OBJAWY: 

• zwiększenie masy ciała i tkanki tłuszczowej.

PRZYCZYNY: 

• podłoże wieloczynnikowe,
• opisano rzadkie zespoły uwarunkowane genetycznie,
• za przyczynę otyłości idiopatycznej uznaje się zaburzenie równowagi między przyjmowaniem pokarmu a wydatkiem energetycznym (aktywnością fizyczną i tempem przemiany materii),
• wyspiak trzustki,
• zaburzenia czynności podwzgórza,
• zespół Cushinga,
• glikokortykoidy.

CZYNNIKI RYZYKA: 

• otyłość u rodziców,
• ciąża,
• siedzący tryb życia,
• bogatotłuszczowa dieta,
• niski status społeczno-ekonomiczny.

TRYB LECZENIA: ambulatoryjny.

LECZENIE OGÓLNE: 

• lekarz pierwszego kontaktu powinien ocenić zagrożenie życia na podstawie BMI i WHR (zob. Rozpoznanie); ocenić motywację do utraty masy ciała, pomóc w ustaleniu celów leczenia; służyć radą, skierować do dyplomowanego dietetyka lub grupy objętej programem odchudzania w celu uzyskania wyczerpujących wskazówek co do diety, gimnastyki i zmiany zachowania oraz długotrwałej kontroli,
• istnieje wiele godnych polecenia programów odchudzania - komercyjnych i społecznych; powinny one obejmować dietę zawierającą odpowiednie ilości składników odżywczych zgodnie z zalecanymi racjami żywieniowymi, porady dotyczące ćwiczeń fizycznych, zmiany zachowań i postanowienie długoterminowego utrzymania skutków; lekarze mogą nieść cenną pomoc przez dodatkową kontrolę i długotrwałą obserwację.

AKTYWNOŚĆ ŻYCIOWA: 

• sama gimnastyka rzadko prowadzi do zmniejszenia masy ciała; wzmacnia (poprawia) długotrwałe skutki leczenia odchudzającego i powinna stanowić nieodłączną część każdego programu odchudzania.

DIETA: 

• ograniczenia dietetyczne są podstawą postępowania z pacjentem otyłym (dieta niskotłuszczowa, bogata w węglowodany złożone i błonnik),
• zmniejszenie ilości przyjmowanych kalorii o 500 kcal prowadzi do redukcji masy ciała o 0,45 kg tygodniowo,
• diety o bardzo małej zawartości kalorycznej (VLCD): 400-800 kcal dziennie - zwykle są oparte na pokarmach płynnych i szybciej prowadzą do utraty masy ciała.

ZAPOBIEGANIE: udzielenie porady o konieczności regularnej gimnastyki i przestrzegania diety przy okazji okresowej kontroli, zwłaszcza dzieciom i młodym dorosłym oraz osobom pochodzącym z rodzin, w których występowała otyłość lub cukrzyca.

PRZEBIEG CHOROBY I ROKOWANIE: 

• długotrwałe utrzymanie zmniejszonej masy ciała jest ogromnie trudne,
• jeżeli pacjent nie ma motywacji, to powodzenie w zmniejszaniu masy ciała jest mało prawdopodobne.