OPIS: napadowy, zwykle jednostronny silny ból głowy trwający 2-72 h, któremu często towarzyszą zaburzenia żołądkowo-jelitowe, objawy wzrokowe lub inne zaburzenia ze strony układu nerwowego; w okresach pomiędzy napadami migreny nie występują żadne objawy chorobowe; częstotliwość napadów jest różna; od jednego tygodniowo do jednego w roku lub nawet rzadziej; według międzynarodowej klasyfikacji bólów głowy rozróżnia się 7 podtypów migreny, w zależności od zespołu stwierdzanych objawów

• bez aury - migrena zwykła, stanowi około 80% przypadków,
• z aurą - migrena klasyczna (prawie 20% przypadków); przed wystąpieniem bólu głowy pojawiają się typowe u określonego pacjenta objawy prodromalne; objawy aury są zróżnicowane: mogą to być konkretne objawy neurologiczne, takie jak mroczek centralny lub nieswoiste zmiany nastroju; do rzadkich postaci należy "migrena potowiczoporaźna" - z aurą w postaci przemijającego niedowładu połowiczego i/lub parestezji, a także migrena podstawna - z aurą mieszanych objawów wskazujących na niedokrwienie pnia mózgu,
• okoporaźna (rzadka postać) - niedowład nerwu okoruchowego jednostronny z towarzyszącym bólem głowy,
• siatkówkowa (rzadka postać) - w trakcie bólu głowy występują objawy niedokrwienia siatkówki,
• migrena cykliczna wieku dziecięcego - ekwiwalenty migreny u dzieci; nawracające epizody takich objawów, jak wymioty, bóle brzucha, zawroty głowy, którym towarzyszą bóle głowy o niewielkim nasileniu,
• powikłania migreny (bardzo rzadkie) - stan migrenowy w przypadkach, gdy napad nie ustępuje samoistnie; opisywano również przypadki wystąpienia zawału mózgu podczas napadu migreny,
• inne objawy związane z napadem migrenowym należą do rzadkości.

Uwarunkowania genetyczne:ponad 70% pacjentów wykazuje obciążenie rodzinne; wpływ czynników genetycznych jest oczywisty, ale mechanizm niejasny; istnieje hipoteza, że odpowiedzialny za migrenę jest gen recesywny o penetracji około 70% lub gen dominujący o większej penetracji u kobiet.

Częstość występowania:

• liczba nowych przypadków niemożliwa do określenia ze względu na trudności diagnostyczne i brak informacji; około 75% pacjentów w ogóle nie zasięga porady lekarza,
• napady migreny występują przeciętnie u 3-20% populacji (według różnych danych),
• chorobowość trudna do określenia z tych samych powodów co rejestracja nowych przypadków; według przybliżonej oceny długości życia chorobowość (liczba przypadków, w których w danej populacji wystąpił co najmniej jeden w ciągu życia napad migreny) wynosi około 10%; 6% mężczyzn (w wieku 12-80 lat) i 18% kobiet (w wieku 12-80 lal).

Płeć:występuje częściej u kobiet

Wiek:młodzi dorośli < 50 roku życia; początek w wieku od kilkunastu do 30 lat.

OBJAWY: aura zwiastująca ból głowy pojawia się zwykle kilkanaście do kilkudziesięciu minut przed napadem migreny klasycznej.

• zaburzenia wzrokowe (błyski świetlne, ubytki w polu widzenia, mroczki, iluzje, zygzaki świetlne, omamy),
• objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego (parestezje, afazja, niedowład połowiczy mięśni twarzy i/lub kończyn, objawy oczne i inne),
• zaburzenia ze strony narządów zmysłów: widzenia (światłowstręt), smaku, węchu, słuchu,
• objawy psychiczne (euforia, niepokój, znużenie, zmiany nastroju),
• ból głowy: jednostronny^ 30% obustronny), bardzo silny, pulsujący, nasilający się przy ruchach,
• nudności (87%), wymioty (56%), biegunka (16%),
• światłowstręt (82%),
• tkliwość czepca (65%),
• uczucie pustki w głowie (72%), zawroty głowy (33%), omdlenia (10%),
• parestezje wokół ust,
• inne (bladość powłok, gorączka, zaczerwienienie twarzy, wielomocz).

PRZYCZYNY: 

• nadal niejasna; bierze się pod uwagę:
  • zaburzenia metabolizmu serotoniny,
  • zaburzenia regionalnego przepływu mózgowego,
  • rozszerzenie tętnic zewnątrzczaszkowych;
• poszczególne napady mogą być prowokowane przez:
  • niektóre pokarmy (czekoladę, sery, wędzone mięso) lub alkohol (czerwone wino),
  • zbyt długie przerwy między posiłkami,
  • stadia cyklu miesiączkowego,
  • doustne środki antykoncepcyjne,
  • zmęczenie lub zbyt długi sen,
  • zbyt silne lub migoczące oświetlenie,
  • stres lub odprężenie po stresie ("migrena weekendowa").

TRYB LECZENIA: ambulatoryjny z wyjątkiem przypadków stanu migrenowego.

AKTYWNOŚĆ ŻYCIOWA: w czasie napadu odpoczynek w zaciemnionym pomieszczeniu.

DIETA: unikanie pokarmów, które mogą prowokować napad migreny.

CZYNNIKI RYZYKA: 

• przypadki migreny w rodzinie,
• płeć żeńska,
• młody wiek,
• stwierdzone w wywiadzie nawracające bóle brzucha, wymioty, choroba lokomocyjna w dzieciństwie,
• nie ma natomiast związku z poziomem intelektualnym, warunkami socjalnymi i profilem osobowości.

LECZENIE OGÓLNE: 

• ucisk tętnicy skroniowej po stronie bólu,
• zimny okład na okolicę skroni, oka i potylicy po stronie bólu,
• leżenie nieruchomo; poduszka o przekroju trójkątnym podpierająca głowę i szyję,
• zminimalizowanie natężenia świata, hałasów i zapachów w otoczeniu chorego (zwłaszcza zapachów kuchennych i dymu papierosowego),
• uwaga: większość pacjentów nie zgłasza się do lekarza i radzi sobie z napadem sposobami domowymi.

PRZEBIEG CHOROBY I ROKOWANIE: 

• z wiekiem - złagodzenie charakteru i ciężkości napadów oraz zmniejszenie się ich częstości,
• większość napadów kończy się przed upływem 72 h.
• preparaty ergotaminowe
  • dihydroergotamina - DHE - (Ditamin): 1 mg/1 ml; 1 mg domięśniowo lub dożylnie, a następnie 1 mg co godzina do 3 mg i.m. lub 2 mg iv:, maksymalna dawka w ciągu tygodnia wynosi 6 g; zaleca się jednoczesne podanie leku przeciwwymiotnego, np. 10 mg prochlorperazyny i.m. lub 5 mg i.v. przed podaniem DHE, O ergotamina: w czopkach 2 mg: zaczyna się od potowy, zwiększa się do 2 czopków w trakcie napadu; maksymalna dawka dzienna ergotaminy wynosi 6 mg i nie więcej niż 10 mg w ciągu tygodnia; wszystkie czopki zawierają 100 mg kofeiny;
  • ergotamina 1 mg z kofeiną 100 mg (Coffecorn forte); dwie tabletki p.o. na początku napadu, kolejna tabletka po 30 min do maksymalnie 6 dz., 10 w tygodniu,
  • ergotamina 0,6 mg z alkaloidami pokrzyku 0,2 mg i kwasem fenyloetylobarbiturowym 40 mg (Bellergot retard); jedna tabletka na początku napadu; maksymalna dawka tygodniowa 16 tabletek, leki przeciwbólowe:
  • kwas acetylosalicylowy: 650-1000 mg p.o, co 4 h,
  • paracetamol: 650 mg p.o. co 4 h,
  • ibuprofen: 800 mg p.o., a następnie 400 mg po 30-60 min,
  • naproksen: 500 mg lub sól sodowa naproksenu 550 (Anapran), 1 tabletka p.o;, maksymalna dawka dzienna 1375 mg,
  • metamizol (Pyralgin): 500 mg p.o., 1000-3000 mg i.m. lub bardzo powoli i.v;, leki złożone:
  • paracetamol (Analget-K): 250 mg, propyfenazon 200 mg, kofeina 50 mg, fosforan kodeiny 10 mg,
  • paracetamol (Antidol): 300 mg, fosforan kodeiny 20 mg,
  • paracetamol (Cefalgin, Saridon): 250 mg, propyfenazon 150 mg, kodeina 50 mg,
• paracetamol (Dolores): 350 mg, kwas acetylosalicylowy 150 mg, kofeina 50 mg;
• sumatryptan (Imigran):
• 6 mg podskórnie w autostrzykawce lub 100 mg w tabletce p.o. Przeciwwskazania:
• preparatów ergotaminowych nie należy stosować w ciąży, w schorzeniach naczyń obwodowych, chorobie niedokrwiennej mięśnia serca i schorzeniach przebiegających z objawami skurczu naczyń (np. w migrenie potowiczoporaźnej),
• u pacjentów z chorobą wrzodową należy unikać stosowania preparatów kwasu acetylosalicylowego i niesteroidowych leków przeciwzapalnych,
• leki złożone zawierające barbiturany i kodeinę mogą wywoływać uzależnienie. Środki ostrożności:
• sposób leczenia powinien być w każdym przypadku zindywidualizowany,
• preparaty ergotaminowe należy podać we wczesnej fazie napadu migreny pamiętając, że u niektórych pacjentów mogą one prowokować wymioty,
• przy stosowaniu leków przeciwbólowych należy zwrócić uwagę na ewentualne zaburzenia dyspeptyczne,
• należy pamiętać o możliwości uzależnienia w przypadku niektórych leków (barbiturany, kodeina),
• leki złożone, zawierające składowe zwężające naczynia (preparaty ergotaminowe, Midrin) mogą zwiększać ciśnienie tętnicze. Interakcje stosowanych leków: Inne leki uspokajające, przeciwbólowe, alkohol, leki zwężające naczynia.

ZAPOBIEGANIE: 

• unikanie czynników prowokujących napad migreny,
• leczenie profilaktyczne: w razie gdy częstotliwość lub ciężkość napadów znacznie utrudniają pacjentowi życie codzienne, warto wprowadzić stałe leczenie zapobiegawcze; konieczna jest przy tym systematyczna obserwacja pacjenta pod kątem skuteczności leczenia i ewentualnych objawów ubocznych; Administracja Żywności i Leków poleca w profilaktyce migreny jedynie propranolol.
  • propranolol: 80-320 mg/dz.,
  • atenolol: 50-100 mg/dz.,
  • nadolol: 40-80 mg/dz.,
  • metoprolol (Metocard): 100-450 mg/dz.,
  • amitryptylina: 50-150 mg/dz.,
  • metysergid (Deseni): 5-8 mg/dz.,
  • cyproheptadyna: 4-16 mg/dz.,
  • werapamil (Isoptin): 80-120 mg 3 x dz.

POWIKŁANIA: 

• do rzadkości należy stan migrenowy, tj. napad trwający powyżej 72 h, prowadzący do odwodnienia, jałowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, wyczerpania,
• rzadko - incydenty ogniskowego niedokrwienia mózgu,
• jatrogenne skutki leczenia, m.in. uzależnienie od leków; należy też uwzględnić możliwe objawy uboczne stosowanego leczenia.