- podwichnięcie przednie - najlepiej widoczne na zdjęciu bocznym kręgosłupa jako uwypuklenie w miejscu uszkodzenia więzadeł; w miejscu urazu może się pojawić poszerzenie wyrostka kolczystego,
- zwichnięcia stawów - uszkodzenie niestabilne, szczególnie jeżeli jest obustronne; przesunięcie kręgu ku przodowi (o 50% jego szerokości) zwykle wskazuje na obustronne zwichnięcie stawów,
- złamania kompresyjne - zwykle związane z rozerwaniem więzadeł tylnych i z tego powodu niestabilne;
urazy o mechanizmie wyprostnym:
- złamanie części międzystawowej obrotnika; stanowi ono 10-15% złamań,
- złamanie blaszki granicznej - trudne do zobrazowania; zwykle występuje u ludzi starszych, u których występuje spondyloza,
- złamanie łuku tylnego atlasu - zwykle stabilne, jeżeli jest to uszkodzenie izolowane,
- złamanie dyslokacyjne - może wystąpić również przy mechanizmie zgięciowym urazu, gdy trzon kręgu jest pchnięty ku przodowi i pojawia się zgięciowe podwichnięcie;
urazy kompresyjne,
urazy o mechanizmie nieznanym,
Częstość występowania:20 000 zgonów rocznie jest spowodowanych urazami kręgosłupa, z czego połowa jest następstwem wypadków komunikacyjnych.
Wiek: najczęstsze w wieku 16-25 lat.
Płeć: częściej u mężczyzn.
OBJAWY:
- ból, sztywność karku i/lub bolesność palpacyjna u przytomnych pacjentów; jeżeli żaden z tych objawów nie występuje, a zaopatrywany pacjent jest przytomny bez cech spożycia alkoholu czy leków, to prawdopodobieństwo uszkodzenia kręgosłupa szyjnego wynosi tylko 1-2% (boczne zdjęcie kręgosłupa szyjnego powinno być wykonane rutynowo we wszystkich ciężkich urazach),
- urazy lub uszkodzenia skóry głowy i twarzy u pacjentów z zaburzeniami świadomości.
PRZYCZYNY: uraz.
CZYNNIKI RYZYKA:
- wypadki komunikacyjne,
- skoki do wody.
TRYB LECZENIA:
- transport:
- na twardym podłożu, desce, z założonym ostrożnie sztywnym kołnierzem, uzupełnionym woreczkami z piaskiem ułożonymi po obu stronach głowy, zabezpiecza to przed uszkodzeniem rdzenia,
- tlen powinien być podawany wszystkim pacjentom z uszkodzeniami rdzenia kręgowego (pacjenci z wysokimi uszkodzeniami rdzenia umierają z powodu niedotlenienia; konieczna może być także sztuczna wentylacja),
- 50% poważnych uszkodzeń pourazowych kręgosłupa szyjnego towarzyszą uszkodzenia głowy, klatki piersiowej, brzucha i kończyn;
- udzielenie tym pacjentom pierwszej pomocy typu ABC (udrożnienie dróg oddechowych, przywrócenie oddychania i krążenia),
- natychmiastowe rozpoczęcie podawania dożylnego płynów i leków; w przypadkach nagłych można je pominąć, aby nie tracić cennego czasu; najważniejszą zasadą jest jak najszybsze zawiezienie pacjenta samochodem lub helikopterem (w zależności od stanu pacjenta) do wyspecjalizowanych ośrodków medycznych;
- leczenie szpitalne:
- u pacjenta z uszkodzeniami odcinka szyjnego kręgosłupa leczenie należy rozpocząć od udrożnienia dróg oddechowych oraz przywrócenia oddychania i krążenia,
- należy monitorować wysycenie krwi tętniczej, ponieważ prawidłowe utlenowanie krwi u pacjentów z urazami rdzenia kręgowego zapobiega postępowi uszkodzenia rdzenia i poprawia wyniki leczenia; zaleca się intubację pacjenta,
- w celu zapobieżenia wymiotom i zachłyśnięciu powinna być wprowadzona rurka nosowo-żołądkowa; założenie rurki zapobiega również nadmiernemu rozszerzeniu żołądka, uciskowi płuc i wynikającym z tego trudnościom w oddychaniu,
- w przypadku odmy (potwierdzonej radiologicznie) powinien być zastosowany drenaż podciśnieniowy; punkcja z użyciem igły wskazana jedynie jako rozwiązanie czasowe - przed wprowadzeniem drenu podciśnieniowego celem odbarczenia klatki piersiowej w odmie wentylacyjnej.
PRZEBIEG CHOROBY I ROKOWANIE: rokowanie ostrożne w przypadkach poważniejszych uszkodzeń rdzenia; rozwój nowych urządzeń ortopedycznych może stabilizować kręgosłup i pozwala go szybko uruchomić, ale nie może się przyczynić do zmniejszenia stopnia uszkodzeń neurologicznych, które powstały.
