OPIS: proces chorobowy, w którym działanie soku żołądkowego prowadzi do wytworzenia wrzodu w ścianie przewodu pokarmowego;

• wrzód dwunastnicy (DU): najczęściej umiejscowiony w opuszce dwunastnicy;,
• wrzód żołądka (GU): występuje rzadziej niż DU ; najczęściej umiejscowiony wzdłuż krzywizny mniejszej niedaleko kąta żołądka oraz w części przedodźwiemikowej,
• owrzodzenia przełyku: owrzodzenie trawienne w dystalnej części przełyku może być wynikiem przerostu nabłonka w przebiegu przewlekłego zarzucania treści żołądkowo-dwunastniczej.

Częstość występowania:

• DU (czterokrotnie częstszy niż GU):
  • występuje w ciągu całego życia mniej więcej u 10% mężczyzn i 5% kobiet,
  • 200 000-300 000 nowych przypadków DU rocznie;
• GU:
  • 87 500 nowych przypadków rocznie,
  • występowanie nowych przypadków wrzodu żołądka u osób dorosłych - 50/100 000,
  • GU jest 3-4 x częstszy niż DU wśród osób stosujących niesterydowe leki przeciwzapalne

Wiek: 

• DU: 25-75 roku życia (rzadko poniżej 15 roku życia),
• GU: szczyt występowania między 55 a 65 rokiem życia (rzadko przed 40 rokiem życia).

Płeć: 

• DU: u mężczyzn nieznacznie częściej niż u kobiet,
• GU: u mężczyzn i u kobiet jednakowo często.

OBJAWY: 

• u dorosłych (DU):
  • gniotący lub palący ból w nadbrzuszu w 1-3 h po posiłkach, ustępujący po przyjęciu pokarmu, leków alkalizujących lub zmniejszających sekrecję żołądkową,
  • ból nocny, budzący pacjenta wcześnie rano,
  • ból w nadbrzuszu w 60-90% przypadków (zwykle uczucie dyskomfortu, skurcze, bóle głodowe); nieswoiste dolegliwości dyspeptyczne (odbijania, wzdęcia brzucha, nietolerancja pokarmów) w 40-70% przypadków,
  • po okresach objawowych trwających kilka tygodni następują okresy bezobjawowe trwające kilka tygodni lub miesięcy; może występować nasilenie sezonowe (wiosną i jesienią),
  • uczucie pełności poposiłkowej, brak łaknienia, nieprawidłowy wynik testu obciążenia solą fizjologiczną, objaw pluskania, zalegania kontrastu barytowego w żołądku, nudności i wymioty wskazują na zwężenie odźwiernika,
  • zgaga (wskazuje na istnienie choroby refluksowej zarzucanie treści żołądkowej do przełyku),
  • nagły, silny ból w nadbrzuszu środkowym, promieniujący do prawego barku, objawy otrzewnowe i obecność wolnego powietrza w jamie otrzewnowej mogą wskazywać na perforację,
  • zawroty głowy, omdlenie, krwawe wymioty lub smoliste stolce wskazują na krwawienie;
• u dorosłych (GU):
  • zespół objawów podobnych do DU,
  • wrzody wywołane stosowaniem niesterydowych leków przeciwzapalnych, często są bezobjawowe; perforacja lub krwawienie mogą być pierwszym objawem choroby,
  • ból w nadbrzuszu występujący po posiłku jest rzadkim objawem; wczesna pełność poposiłkowa, nudności i wymioty świadczą o przewężeniu żołądka (utrudnienie opróżniania żołądkowego),
  • zmniejszenie się masy ciała może wystąpić zarówno w trawiennych, jak i nowotworowych owrzodzeniach żołądka;
• u dzieci (DU):
  • dodatni wywiad rodzinny w 50% przypadków DU (przed 20 rokiem życia),
  • może być powodem przewlekłego bólu brzucha u małych dzieci,
  • zwężenie ujścia żołądkowego w przebiegu wrzodu należy różnicować z wrodzonym przerostowym zwężeniem odźwiernika u niemowląt.

PRZYCZYNY/ETIOLOGIA: etiologia DU i GU jest wieloczynnikowa; zapalenie żołądka na tle H. pylon występuje u > 90% pacjentów z DU i u > 75% pacjentów z GU;

• przypuszcza się, że czynnikiem przyczynowym jest H. pylon,
• zaburzenie równowagi między czynnikami agresji (np. kwas żołądkowy, pepsyna, sole kwasów żółciowych, enzymy trzustkowe) i czynnikami obronnymi błony śluzowej (np. śluz, dwuwęglany, przepływ krwi, prostaglandyny, czynniki wzrostu, odnowa komórkowa),
• wrzodotwórcze leki (np. niesterydowe leki przeciwzapalne).

CZYNNIKI RYZYKA: 

• silnie powiązane: palenie papierosów (ponad 1/2 paczki dziennie), leki, rodzinna historia choroby wrzodowej,
• prawdopodobnie powiązane: kortykosteroidy (duża dawka i/albo przedłużone leczenie); grupa krwi 0; stres, niski status socjalno-ekonomiczny, praca fizyczna,
• związane słabo albo wcale nie związane: przyprawy, alkohol, kofeina, paracetamol,
• roczne ryzyko rozwoju DU u osób zarażonych H. pylon nie przekracza 1%.

TRYB LECZENIA: 

• próba leczenia u młodych, zdrowych osób z objawami dyspepsji, w innych sytuacjach endoskopia albo badanie kontrastowe RTG w razie podejrzenia powikłań, utraty masy ciała, długotrwałych wymiotów itp. albo jeśli objawy chorobowe pojawiają się po 50 roku życia,
• pilna endoskopia i hospitalizacja przy podejrzeniu krwawienia z wrzodu,
• w razie poważnego krwotoku hospitalizacja na oddziale intensywnej opieki medycznej,
• konsultacja chirurgiczna przy podejrzeniu perforacji, niepohamowanego krwawienia.

LECZENIE OGÓLNE: 

• zakaz palenia tytoniu,
• zmniejszenie stresu psychicznego.

AKTYWNOŚĆ ŻYCIOWA: pełna aktywność życiowa w przypadkach niepowikłanych; po krwawieniu wysiłek fizyczny w zależności od tolerancji pacjenta.

DIETA: regularnie trzy posiłki dziennie z unikaniem potraw drażniących; skuteczne leczenie zwykle wyklucza konieczność przestrzegania specjalnej diety.