OPIS: choroba drzewa tchawiczo-oskrzelowego charakteryzująca się zwężeniem dróg oddechowych, powodująca łagodne lub znaczne utrudnienie przepływu powietrza; dolegliwości są różne - od kaszlu do duszności - i zwykle występują sporadycznie lub napadowo; mogą też utrzymywać się stale; głównym klinicznym objawem rozpoznawczym są świsty, a główną dolegliwością może być kaszel; często jest mylnie rozpoznawana jako "nawracające zapalenie płuc" lub "przewlekłe zapalenie oskrzeli",

• ostre objawy są spowodowane zwężeniem dróg oddechowych przez skurcz mięśni gładkich oskrzeli, obrzęk i zapalenie błony śluzowej oskrzeli oraz nadmierne wytwarzanie śluzu,
• astmę rozpoznaje się przy współistnieniu innych cech klinicznych i po wykluczeniu rzadszych chorób.

Uwarunkowania genetyczne: trwają poszukiwania genu astmy; u członków rodzin może występować nadwrażliwość oskrzeli, atopowe zapalenie skóry i alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa.

Częstość występowania:

• 7-19% dzieci,
• 7,8% mężczyzn i 4,9% kobiet (Kraków),

Wiek: 

• w 50% przypadków dzieci poniżej 10 roku życia,
• młodzi, dorośli (16-40 lat), ale może wystąpić w każdym wieku.

Płeć: 

• dzieci poniżej 10 roku życia (częściej u chłopców),
• okres dojrzewania: u mężczyzn i u kobiet jednakowo często,
• początek w wieku dorosłym: częściej u kobiet.

OBJAWY:  symptomatologia zmienna; dolegliwości występują stale lub napadowo, mogą też występować nieprawidłowe wyniki badań czynnościowych płuc bez dolegliwości;

• świsty,
• kaszel,
• okresowe pojawianie się dolegliwości,
• wydłużony wydech,
• ciche szmery oddechowe,
• napady nocne,
• sinica,
• przyspieszona akcja serca,
• praca dodatkowych mięśni oddechowych,
• spłaszczona przepona,
• polip nosa; może występować w zwłóknieniu torbielowatym i w nadwrażliwości na aspirynę,
• rozwój zwykle jest prawidłowy.

PRZYCZYNY: 

• czynniki alergiczne:
  • pyłki roślin unoszące się w powietrzu,
  • pleśnie,
  • kurz domowy (roztocze),
  • cząstki zwierzęce,
  • poduszki z pierza;
• inne czynniki:
  • dym i inne zanieczyszczenia,
  • zakażenia, szczególnie wirusowe,
  • aspiryna, winiany,
  • wysiłek,
  • zapalenie zatok,
  • zarzucanie treści żołądkowej do przełyku.

CZYNNIKI RYZYKA: 

• dodatni wywiad rodzinny,
• wirusowe zapalenie dolnych dróg oddechowych przebyte w okresie dzieciństwa.

BADANIA POMOCNICZE: 

• monitorowanie w domu przepływu szczytowego,
• badania czynnościowe płuc,
• testy alergiczne,
• badanie odczynu tuberkulinowego (raz do roku),
• testy wysiłkowe.

TRYB LECZENIA: 

• ambulatoryjny,
• leczenie szpitalne, gdy skurcz oskrzeli nie ustępuje po podaniu leków beta-adrenergicznych i steroidów.

LECZENIE OGÓLNE: 

• usunięcie czynników drażniących,
• podstawowe znaczenie ma edukacja pacjenta,
• właściwe postępowanie profilaktyczne: leki przeciwzapalne, wziewne steroidy,
• zwiększenie dawki beta-adrenergików w odpowiedzi na nasilenie objawów,
• rozważenie odczulania,
• nie są polecane:
  • aerozole,
  • duże ilości płynów,
  • ćwiczenia oddechowe,
  • oddychanie przerywane pod dodatnim ciśnieniem.

ZAPOBIEGANIE: 

• wykrycie i usunięcie czynników wyzwalających (zanieczyszczenia atmosferyczne, wysięk, roztocze kurzu domowego, pleśnie, cząstki zwierzęce), jeżeli mają istotne znaczenie,
  • coroczne szczepienia przeciw grypie,
  • unikanie stosowania aspiryny,
  • unikanie spożywania siarczanów i winianów (dodatki do żywności).

POWIKŁANIA: 

• niewydolność oddechowa; wentylacja mechaniczna,
• niedodma u 25% chorych leczonych szpitalnie,
• porażenie wiotkie po zaostrzeniu (samoustępujące),
• zgon.